مطالعه بافت شناسی، هیستومورفومتری، و هیستو شیمی بیضه و ارزیابی پارامترها و توان باروری موش های سوری بالغ درمان شده توسط متوترکسات و اثرات محافظتی ویتامین e و عصاره زغال اخته.

تعداد 56 قطعه موش سوری نر جوان بالغ (12-8 هفته) به طور تصادفی به هفت گروه شامل گروه کنترل، کنترل شم و تجربی تقسیم شدند. گروه کنترل فقط سرم فیزولوژی را از راه دهانی، و گروه کنترل شم متوترکسات را با دز 20 میلی گرم بر کیلو گرم به روش تزریق داخل صفاقی هفته ای یک بار، گروه های تحربی اول ، دوم و سوم همراه متوترکسات عصاره میوه ذغال اخته را به ترتیب با دز روزانه 250، 500، 1000 میلی گرم بر کیلو گرم وزن بدن از راه دهانی و گروه کنترل منفی بدون تجویز متوترکسات عصاره میوه زغال اخته با دز روزانه 1000 میلی گرم بر کیلو گرم وزن بدن از راه دهانی و گروه کنترل مثبت همراه متوترکسات به طور روزانه ویتامین e با دز 100 واحد بر کیلو گرم از راه دهانی به مدت 35 روز بطور متوالی دریافت کردند. در گروه کنترل شم کاهش معنی داری در وزن بدن، تغییرات مورفولوژیک شدیدی در بافت بیضه شامل واکوئل دار شدن و گسیختگی اپی تلیوم زایا، پرخونی عروق خونی، تجمع مایعات ناشی از ادم بافتی در بافت همبند بینابینی، کاهش معنی دار در میانگین پارامتر های هیستومورفومتری شامل میانگین تعداد سلول های سرتولی، لیدیگ، ماست سل درسطح یک میلی متر مربع و کاهش در میانگین قطر لوله های منی ساز ، ارتفاع اپی تلیوم زایگر، ضخامت کپسول بر حسب میکرومتر و کاهش ضرایب شامل تمایز لوله ای، اسپرمیوژنز و ضریب تجمعی( تمایز سلول های اسپرماتوگونی فعال از اسپرماتوگونی غیر فعال) را نشان دادند. سلول های اسپرماتوژنیک در موش های تحت درمان با داروی متوترکسات واکنش ضعیفی نسبت به رنگ آمیزی pas، واکنش بالایی نسبت به رنگ آمیزی اویل- رد- او و آلکالین فسفاتاز را نشان دادند. علاوه بر این، در گروه کنترل شم کاهش در تعداد و میزان تحرک اسپرم ها و در عین حال افزایش در میزان اسپرم های مرده، غیرطبیعی، آسیب dna وعدم بلوغ هسته را موجب گردید. همچنین درمان با داروی متوترکسات به شکل معنی داری موجب کاهش مقادیر سرمی هورمون تستوسترون و ظرفیت آنتی اکسیدانتی تام و افزایش مقادیر مالون دی آلدئید بافت بیضه گشت. حال آنکه درمان همزمان با عصاره هیدروالکلی زغال اخته با دزهای مختلف بخصوص دز 500 میلی گرم بر کیلو گرم وزن بدن و ویتامین e بهبود قابل ملاحظه ای را در پارامتر های مذکور سبب گردید. همچنین میزان باروری آزمایشگاهی در گروه کنترل شم تعداد جنین های دو سلولی و بلاستوسیت در مقایسه با سایر گروها کاهش و تعداد جنین های متوقف شده افزایش معنی دار نشان داد یافته های به دست آمده از مطالعه حاضر نشان می دهد که داروی متوترکسات به واسطه اعمال استرس اکسیداتیو می تواند موجبات آسیب بافت بیضه را فراهم آورد و بر روی کارآیی تولید مثلی موش سوری تاثیر بگذارد، در حالی که عصاره هیدروالکلی زغال اخته و ویتامین e به سبب دارا بودن قابلیت مهار رادیکال های آزاد و فرآیند های اکسیداتیو می توانند به گونه ای موثر در برابر واکنش های ناخواسته ناشی از این دارو نقش حفاظتی را ایفا کنند.